Maddi olan şey ile onun üzerinde kurulu bir hakimiyetin ifadesi olan ayni haklar, kanunda belirtilmiştir. Bunun dışında serbest irade ile taraflar, kendi aralarında bir ayni hak oluşturamaz. Bir şey üzerinde müstakil, tam ve sürekli bir hakimiyet kurulması yetkisini ifade eden mülkiyet hakkı da ayni bir haktır. Kanunda öngörülen ayni haklar aşağıdaki gibidir:
- Mülkiyet Hakkı
- Müstakil Mülkiyet
- Birlikte Mülkiyet
- Kat Mülkiyeti
- Müşterek Mülkiyet
- İştirak Halinde Mülkiyet
- Sınırlı Ayni Hak
- İrtifak Hakkı
- Rehin Hakkı
- Gayrimenkul Mükellefiyeti
Sahibine en geniş yetkiyi veren bir ayni hak olan mülkiyet hakkına sahip olan kimse, söz konusu eşya üzerinde kullanma, semerelerinden yararlanma, tüketme, tahrip etme, mal üzerinde başka sınırlı ayni haklar kurma yetkilerine sahiptir. Mülkiyet hakkı, menkul (taşınır) bir mal üzerinde ise menkul mülkiyeti; gayrimenkul (taşınmaz) üzerinde ise de gayrimenkul mülkiyeti söz konusudur. Eşya sahibi tek bir kişi ise müstakil mülkiyet, birden fazla sahip varsa da birlikte mülkiyet söz konusudur. Birlikte sahipler belli oranlarda/paylarda mala sahipseler müşterek mülkiyet (paylı mülkiyet), payları belli olmadan ortaklık şeklinde bir sahiplik varsa iştirak halinde mülkiyet (elbirliği ile mülkiyet) söz konusudur.
Sınırlı ayni haklar, kişilere eşya üzerinde sınırlı yetkiler sağlar. Bunlardan irtifak hakları yalnızca gayrimenkuller üzerinde kurulabilir. İnşaat hakkı, kaynak hakkı, geçit hakkı, intifa hakkı gibi haklar irtifak hakkıdır. Yalnız bir irtifak hakkı olan intifa hakkı, hem gayrimenkullerde hem de menkul eşya üzerinde kurulabilir. Rehin hakkı, sahibi alacağını tahsil edemediği zaman, rehnedilen şeyi sattırarak alacağını tahsil yetkisi verir. Rehin temin ettiği alacak sahibi kimse, rehin ayni hakkı da ona ait olur. Bir gayrimenkul sahibinin gayrimenkulünü karşılık göstererek, bir başkası lehine bir şey yapmaya veya vermeye mecbur tutulması durumu gayrimenkul mükellefiyetini ifade eder. Gayrimenkul mükellefiyeti ile hak sahibi olan kişi, teminat altına alınmış bir alacak hakkına sahip olduğu gibi aynı zamanda gayrimenkulden yararlanma ve onu tüketme hakkını da elde eder.
Nizam TUTUCU Emlak Danışmanı
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.